Chống Sét Là Gì? Tất Tần Tật Thông Tin Bạn Cần Biết

Sét là một hiện tượng tự nhiên mạnh mẽ, gây ra những mối nguy hiểm đáng kể cho con người, tài sản và cơ sở hạ tầng. Những cú sét đánh có thể dẫn đến thương tích nghiêm trọng, thậm chí tử vong, đồng thời gây ra hỏa hoạn, phá hủy các công trình xây dựng và làm hư hỏng các thiết bị điện tử . Tại Việt Nam, với khí hậu nhiệt đới gió mùa, thường xuyên xảy ra các cơn giông bão, việc hiểu rõ và thực hiện các biện pháp bảo vệ chống sét hiệu quả là vô cùng quan trọng . Báo cáo này sẽ cung cấp một cái nhìn toàn diện về hệ thống chống sét, bao gồm định nghĩa, tầm quan trọng, các loại hình, nguyên lý hoạt động, quy trình lắp đặt, tiêu chuẩn và quy định liên quan tại Việt Nam, chi phí, các biện pháp an toàn cá nhân và bảo vệ thiết bị điện tử.

Mục lục bài viết

Hiểu về hiện tượng sấm sét

Sét hình thành do sự tích tụ điện tích trái dấu trong các đám mây giông. Khi điện tích đủ lớn, một kênh dẫn điện gọi là “tia tiên đạo” (stepped leader) sẽ di chuyển từ đám mây xuống mặt đất. Khi tia tiên đạo tiếp cận mặt đất, một dòng điện mạnh mẽ gọi là “tia phản hồi” (return stroke) sẽ phóng ngược lên đám mây, tạo ra ánh sáng và nhiệt độ cực lớn mà chúng ta quan sát được. Có hai loại sét chính: sét đánh trực tiếp và sét đánh gián tiếp. Sét đánh trực tiếp xảy ra khi tia sét chạm trực tiếp vào một vật thể trên mặt đất. Sét đánh gián tiếp, hay còn gọi là sét lan truyền, xảy ra khi năng lượng của sét lan truyền qua các đường dây điện, dây cáp viễn thông hoặc các vật dẫn khác, gây ra sự tăng vọt điện áp đột ngột . Dòng điện trong tia sét có thể đạt tới hàng chục ngàn ampe với công suất cực lớn, đủ sức gây ra những thiệt hại nghiêm trọng . Hiện tượng “sét nhảy” được mô tả khi dòng điện sét có điện áp rất lớn tìm con đường có trở kháng thấp nhất để truyền xuống đất bên trong một công trình, có thể gây ra cháy, nổ và hư hỏng .

Tại sao chống sét lại cần thiết?

Hệ thống chống sét đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ an toàn cho con người và tài sản. Mục đích chính của hệ thống này là khắc phục các hiện tượng sét đánh của thiên nhiên, giúp bảo vệ công trình và đảm bảo an toàn cho người, thiết bị điện – điện tử – viễn thông . Việc lắp đặt hệ thống chống sét là cách bảo vệ người và tài sản, phòng chống cháy nổ hiệu quả nhất . Các công trình có hệ thống chống sét bảo vệ sẽ an toàn hơn trước những thiên tai khó lường .

Tầm quan trọng của hệ thống chống sét thể hiện ở nhiều khía cạnh. Thứ nhất, nó bảo vệ con người ở những công trình bị sét đánh trúng và kiểm soát thiệt hại về người ở những nơi có lượng sét tập trung cao . Thứ hai, nó bảo vệ các tòa nhà và công trình cao, rất cao, công trình đứng một mình trước hiện tượng sét đánh, đồng thời bảo vệ tài sản khỏi thiệt hại do sét đánh, bao gồm các thiết bị điện tử, nhà cửa, tòa nhà, cơ sở hạ tầng và phương tiện vận chuyển . Đặc biệt, đối với các công trình có nguy cơ cháy nổ cao như nhà máy sản xuất thuốc nổ, kho chứa nhiên liệu, việc lắp đặt hệ thống chống sét là bắt buộc để bảo vệ khỏi các nguy cơ bị sét đánh .

Ngoài ra, hệ thống chống sét còn đảm bảo hoạt động ổn định của thiết bị điện tử, tăng độ tin cậy của các hệ thống điện và các thiết bị liên quan . Nó giúp giảm thiểu các tác động tiêu cực đến môi trường sống như cháy nổ, ô nhiễm và các sự cố liên quan đến sét đánh, đồng thời bảo vệ các thiết bị quan trọng như máy tính, thiết bị viễn thông, hệ thống điều khiển tự động khỏi hư hỏng do sét đánh . Về mặt kinh tế, hệ thống chống sét giúp giảm thiểu chi phí bảo trì và sửa chữa thiết bị do thiệt hại từ sét, có thể tăng giá trị bất động sản và giảm chi phí bảo hiểm . Hệ thống chống sét cũng rất quan trọng trong việc bảo vệ các dịch vụ công cộng thiết yếu, các công trình có giá trị văn hóa hoặc lịch sử .

Khám phá hệ thống chống sét trực tiếp

Hệ thống chống sét trực tiếp được thiết kế để đánh chặn tia sét và dẫn dòng điện một cách an toàn xuống đất, bảo vệ công trình và con người khỏi những tác động trực tiếp của sét . Có nhiều loại hệ thống chống sét trực tiếp khác nhau, bao gồm hệ thống cột Franklin truyền thống, hệ thống kim thu sét phát tia tiên đạo sớm (ESE) và hệ thống phân tán điện tích (DAS).

Hệ thống cột Franklin, được phát minh bởi Benjamin Franklin vào năm 1753, là một trong những hệ thống chống sét cổ điển và phổ biến nhất . Hệ thống này bao gồm một cột thu lôi nhọn (kim thu sét) được đặt ở vị trí cao nhất của công trình và được nối với hệ thống tiếp đất bằng dây dẫn . Nguyên lý hoạt động của nó dựa trên việc tạo ra một điểm ưu tiên để thu hút tia sét đánh vào . Cột thu lôi nhọn giúp giảm sự khác biệt điện thế giữa đất và đám mây bằng cách “chảy máu” điện tích, từ đó giảm khả năng bị sét đánh trực tiếp vào khu vực lân cận . Nó tạo ra một vùng bảo vệ hình nón với góc 45 độ, bao phủ một khu vực hình tròn trên mặt đất xung quanh công trình . Hệ thống này thường được sử dụng cho các tòa nhà cao dưới 20 mét . Tuy nhiên, khu vực được bảo vệ của hệ thống này tương đối hẹp và hiệu quả thực tế có thể chưa tốt .

Hệ thống kim thu sét phát tia tiên đạo sớm (ESE) là một phương pháp chống sét hiện đại hơn, được sử dụng rộng rãi trong các công trình lớn trên thế giới . Hệ thống này hoạt động dựa trên nguyên tắc của phương pháp cổ điển nhưng bổ sung thêm đầu thu sét phát xạ sớm nhằm kéo dài khoảng cách đón điện để tăng khu vực bảo vệ chống sét . Kim thu sét ESE chủ động phát ra tia tiên đạo đi lên để thu bắt tia tiên đạo sét đi xuống, tạo ra độ lợi về khoảng cách bảo vệ và tăng bán kính bảo vệ so với kim Franklin . Ưu điểm của phương pháp này là hiệu quả cao, giảm thiểu tình trạng phóng điện, độ tin cậy cao và vùng bán kính bảo vệ rộng . Kim thu sét sẽ tạo ra một vùng điện trường lớn hơn khu vực xung quanh, từ đó chủ động thu hút dòng sét tiên đạo từ đám mây phát ra .

Hệ thống chống sét theo phương pháp phân tán tích điện (DAS) được sử dụng nhiều cho các công trình lớn hiện nay . Hệ thống này nhằm ngăn ngừa hình thành tia tiên đạo khi sét đánh và hoạt động dựa trên hiện tượng phóng tia lửa điện, với hàng ngàn điểm nhọn kim loại tạo ra Ion bên trên hệ thống . Hệ thống này thực hiện bằng cách liên tục giảm chênh lệch hiệu điện thế giữa mặt đất và đám mây dông tích điện xuống dưới mức khả năng xuất hiện tiên đạo sét, do đó không xảy ra sét .

Các thành phần chính của hệ thống chống sét trực tiếp bao gồm:

Bộ phận thu sét (Air termination network): Đây là bộ phận đầu tiên tiếp xúc với tia sét . Nó bao gồm kim thu sét (có thể làm bằng sắt hoặc đồng với tính dẫn điện cao ), cột đỡ kim thu sét (thường được lắp đặt ở vị trí cao nhất của tòa nhà ), và trong một số trường hợp, có thể sử dụng dây kim loại dẹt hoặc lồng lưới kim loại (lồng Faraday) để bảo vệ toàn diện hơn .
Dây thoát sét (Down conductor): Dây dẫn sét có tác dụng truyền tải dòng sét xuống đất và phải chịu được nhiệt độ cao, không bị biến dạng . Tốt nhất nên làm bằng cáp đồng, tuyệt đối không dùng dây nhôm . Tiết diện dây thường từ 50 mm² trở lên . Dây dẫn sét cần được lắp đặt theo đường càng ngắn càng tốt, thẳng đứng và tránh các khúc cua gấp . Số lượng dây thoát sét tùy thuộc vào kích thước ngôi nhà, tối thiểu phải có 2 dây đối với nhà lớn .
Hệ thống tiếp đất (Earth termination network): Đây là bộ phận quan trọng giúp tiêu tán dòng sét vào đất một cách an toàn và hiệu quả . Nó bao gồm các cọc tiếp địa (thường là loại cọc thép mạ đồng kích thước D16mm, dài 2,4m với lớp mạ đồng tối thiểu 20 micrones ), dây cáp đồng trần dùng để nối các đầu cọc, và có thể sử dụng thêm hóa chất giảm điện trở đất để tăng hiệu quả . Hệ thống tiếp địa phải có tổng trở nhỏ và ổn định trong nhiều năm .

Bảo vệ khỏi xung điện: Hệ thống chống sét lan truyền

Hệ thống chống sét lan truyền được thiết kế để bảo vệ các thiết bị điện tử khỏi sự tăng vọt điện áp đột ngột do sét gây ra, lan truyền qua đường dây điện hoặc tín hiệu . Thiết bị chống sét lan truyền (SPD) hoạt động dựa trên nguyên lý mạch bảo vệ, cắt và lọc các đường truyền từ sét đến vật dụng liên quan đến điện, hạn chế sự quá áp đột biến bằng cách chuyển hướng dòng điện nguy hiểm sang bãi tiếp địa một cách an toàn .

Có nhiều loại SPD khác nhau, được phân loại dựa trên vị trí lắp đặt và mức độ bảo vệ . SPD Loại 1 thường được lắp đặt ở tủ điện chính của các xí nghiệp để bảo vệ sơ cấp . SPD Loại 2 được sử dụng để đảm bảo an toàn cho cả gia đình, thường lắp trong các tủ điện hạ thế . SPD Loại 3 được lắp đặt gần các thiết bị điện tử nhạy cảm để bảo vệ thứ cấp, giảm thiểu rủi ro và nguy hiểm . Ngoài ra, còn có SPD cho đường nguồn, đường tín hiệu viễn thông, tín hiệu điều khiển công nghiệp, mạng máy tính, điện thoại và cáp đồng trục .

Hệ thống chống sét lan truyền thường bao gồm các SPD, dây dẫn và hệ thống tiếp địa riêng hoặc kết nối với hệ thống tiếp địa của chống sét trực tiếp . Nguyên lý hoạt động của SPD là khi phát hiện điện áp tăng quá mức quy định, nó sẽ dẫn dòng điện này đến hệ thống nối đất, bảo vệ các thiết bị điện khỏi quá tải hoặc cháy nổ . Nhiều SPD được trang bị thêm bộ lọc để triệt tiêu xung nhiễu do sét gây ra .

Quy trình lắp đặt hệ thống chống sét trực tiếp

Việc lắp đặt hệ thống chống sét trực tiếp cần tuân thủ một quy trình kỹ thuật chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả bảo vệ. Quy trình này thường bao gồm các bước sau :

Khảo sát và lên kế hoạch: Đánh giá nguy cơ sét đánh tại khu vực, xác định loại và mức độ bảo vệ cần thiết, và thiết kế hệ thống chống sét phù hợp . Cần khảo sát địa hình xung quanh, diện tích cần bảo vệ, chiều cao công trình và các công trình ngầm để bố trí kim thu, dây dẫn và bãi tiếp địa phù hợp .
Thi công hệ thống tiếp địa: Chọn vị trí đào rãnh hoặc khoan giếng tiếp đất, tránh các công trình ngầm . Đóng cọc tiếp địa (thường là cọc thép mạ đồng) theo phương thẳng đứng, đảm bảo khoảng cách giữa các cọc tối thiểu bằng chiều dài của một cọc . Sử dụng cáp đồng trần có kích thước tối thiểu 50mm² để nối các đầu cọc thông qua mối hàn hóa nhiệt để đảm bảo bề mặt dẫn điện tốt và độ bền vĩnh cửu . Có thể đổ thêm hợp chất giảm điện trở đất (như GEM) dọc theo rãnh tiếp địa để tăng hiệu quả . Lắp đặt hố kiểm tra điện trở tiếp đất tại vị trí thuận tiện cho việc đo đạc sau này .
Đo kiểm tra điện trở tiếp đất: Sử dụng đồng hồ đo điện trở đất để kiểm tra xem điện trở của bãi tiếp địa có đạt yêu cầu (thường là < 10 Ohm) hay không . Nếu điện trở quá cao, cần tăng số lượng cọc hoặc tăng chiều sâu .
Đi dây thoát sét: Lựa chọn dây cáp đồng bọc hoặc đồng trần đạt tiêu chuẩn . Đi dây từ vị trí lắp đặt kim thu sét xuống bãi tiếp địa, ưu tiên đường đi thẳng nhất, hạn chế gấp khúc và mối nối . Luồn dây trong ống PVC để bảo vệ và cố định dây vào tường .
Lắp đặt kim thu sét: Gia công và dựng cột đỡ kim thu sét (thường làm bằng inox hoặc thép mạ kẽm) ở vị trí cao nhất của công trình . Kết nối dây dẫn sét với kim thu sét một cách chắc chắn . Cần đảm bảo khoảng cách an toàn giữa kim thu sét và các vật xung quanh .
Hoàn thiện và nghiệm thu: Kiểm tra lại toàn bộ hệ thống, đo kiểm tra điện trở lần cuối, và hoàn trả mặt bằng .

Tiêu chuẩn và quy định về chống sét tại Việt Nam (TCVN)

Việt Nam có các tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) quy định về chống sét cho các công trình xây dựng. Một số tiêu chuẩn quan trọng bao gồm:

TCVN 9385:2012 (BS 6651:1999): Tiêu chuẩn này cung cấp hướng dẫn về thiết kế, kiểm tra và bảo trì hệ thống chống sét cho các công trình xây dựng . Tiêu chuẩn này đưa ra các định nghĩa cơ bản về hệ thống chống sét, bộ phận thu sét, mạng nối đất, dây xuống, cực nối đất, v.v.. Nó cũng quy định về vật liệu và kích thước tối thiểu của các thành phần, nguyên tắc chung về phòng chống sét, vùng bảo vệ, góc bảo vệ và các yêu cầu về kiểm tra, bảo trì hệ thống . Tiêu chuẩn này áp dụng cho nhiều loại công trình xây dựng, bao gồm cả các trường hợp đặc biệt như kho chứa chất nổ và hệ thống lưu trữ dữ liệu điện tử, nhưng không áp dụng cho các công trình khai thác dầu khí trên biển hoặc sử dụng công nghệ chống sét đặc biệt khác .
TCVN 9888-3:2013 (IEC 62305-3:2010): Tiêu chuẩn này quy định các yêu cầu để bảo vệ kết cấu chống lại hư hại bằng hệ thống bảo vệ chống sét (LPS) và để bảo vệ chống thương tổn cho sinh vật do điện áp chạm và điện áp bước ở lân cận của một LPS . Tiêu chuẩn này áp dụng cho thiết kế, lắp đặt, kiểm tra và bảo trì hệ thống LPS cho các kết cấu không giới hạn chiều cao . Nó đưa ra bốn cấp LPS (I đến IV) tương ứng với các mức bảo vệ chống sét khác nhau và quy định các yêu cầu cụ thể cho hệ thống đầu thu sét, hệ thống dẫn sét và hệ thống đầu tiếp đất .
Nghị định 136/2020/NĐ-CP: Nghị định này quy định danh mục các công trình thuộc diện phải lắp đặt hệ thống chống sét . Danh mục này bao gồm nhiều loại công trình như trụ sở cơ quan nhà nước, nhà chung cư cao tầng, trường học, bệnh viện, trung tâm thương mại, nhà máy, trạm biến áp và nhiều công trình khác với các tiêu chí cụ thể về chiều cao hoặc khối tích . Việc không lắp đặt hệ thống chống sét cho các công trình thuộc diện bắt buộc có thể bị xử phạt theo quy định .

Chi phí lắp đặt hệ thống chống sét

Chi phí lắp đặt hệ thống chống sét phụ thuộc vào nhiều yếu tố như kích thước và chiều cao của công trình, loại hệ thống chống sét (trực tiếp hay lan truyền, loại kim thu sét), vật liệu sử dụng, độ phức tạp của việc lắp đặt và chi phí nhân công .

Báo giá chi phí chống sét tham khảo :

Loại công trình	Chi phí ước tính (VND)
Nhà dân (3-4 tầng)	15 – 20 triệu
Biệt thự	Từ 30 triệu
Nhà cao tầng (7-13 tầng)	Từ 40 triệu
Nhà xưởng	15 – 30 triệu

Chi phí này thường bao gồm vật tư (kim thu sét, dây dẫn, cọc tiếp địa, hóa chất giảm điện trở, v.v.) và nhân công lắp đặt. Chi phí có thể thay đổi tùy thuộc vào nhà cung cấp và các yêu cầu cụ thể của từng công trình. Nên lựa chọn các nhà thầu uy tín để đảm bảo chất lượng và hiệu quả của hệ thống .

An toàn cá nhân trong giông sét

Để đảm bảo an toàn cá nhân trong các cơn giông sét, cần thực hiện các biện pháp phòng tránh sau :

Khi ở ngoài trời, ngay lập tức tìm nơi trú ẩn an toàn như nhà ở, văn phòng hoặc xe ô tô kín. Tránh xa các khu vực cao, cây đơn độc, vùng nước và các vật dẫn điện . Nếu không tìm được nơi trú ẩn, hãy ngồi xổm xuống, khép chân và dùng tay bịt tai .
Khi ở trong nhà, tránh tiếp xúc với nước, không sử dụng thiết bị điện tử (đặc biệt là các thiết bị có dây), tránh xa cửa sổ, cửa ra vào và tường bê tông . Nên rút phích cắm các thiết bị điện trước khi có giông .
Nắm rõ dự báo thời tiết để có kế hoạch phòng tránh sét trước .

Bảo vệ thiết bị điện tử khỏi sét

Để bảo vệ các thiết bị điện tử khỏi hư hỏng do sét, có thể áp dụng các biện pháp sau :

Lắp đặt hệ thống chống sét toàn diện cho ngôi nhà hoặc công trình (cả trực tiếp và lan truyền) .
Sử dụng ổ cắm chống sét hoặc thiết bị chống sét lan truyền (SPD) cho các thiết bị điện tử nhạy cảm .
Đảm bảo tất cả các hệ thống điện và thiết bị đều được nối đất đúng cách .
Tắt và rút phích cắm các thiết bị điện tử khi có giông bão .
Ngắt kết nối ăng-ten và dây mạng khỏi các thiết bị như tivi và modem trong khi có bão .

So sánh hiệu quả chống sét trực tiếp và lan truyền

Hệ thống chống sét trực tiếp và lan truyền có những mục tiêu và phương pháp bảo vệ khác nhau, nhưng chúng đều cần thiết để đảm bảo an toàn toàn diện . Chống sét trực tiếp tập trung vào việc ngăn chặn tia sét đánh trực tiếp vào công trình và dẫn dòng điện xuống đất an toàn . Nó bảo vệ cấu trúc của tòa nhà và giảm nguy cơ cháy nổ do sét đánh trực tiếp. Tuy nhiên, nó không bảo vệ được các thiết bị điện tử bên trong khỏi các xung điện áp lan truyền theo đường dây điện và tín hiệu .

Ngược lại, hệ thống chống sét lan truyền được thiết kế để bảo vệ các thiết bị điện tử khỏi những xung điện áp đột ngột do sét gây ra, lan truyền qua các đường dây . Nó không ngăn chặn được sét đánh trực tiếp nhưng giúp bảo vệ các thiết bị nhạy cảm khỏi hư hỏng.

Để đạt được hiệu quả bảo vệ tối ưu, cần kết hợp cả hai hệ thống chống sét trực tiếp và lan truyền . Hệ thống chống sét trực tiếp sẽ xử lý dòng điện năng lượng cao từ cú sét đánh trực tiếp, trong khi hệ thống chống sét lan truyền sẽ bảo vệ các thiết bị điện tử khỏi các xung điện áp dư .

Duy trì hiệu quả: Kiểm tra và bảo trì hệ thống chống sét

Việc kiểm tra và bảo trì hệ thống chống sét định kỳ là rất quan trọng để đảm bảo hệ thống luôn hoạt động hiệu quả khi cần thiết . Nên thực hiện kiểm tra ít nhất mỗi năm một lần, tốt nhất là trước mùa mưa bão .

Các công việc kiểm tra bao gồm:

Kiểm tra tình trạng của kim thu sét và các cấu trúc hỗ trợ.
Kiểm tra tính liên tục và tình trạng của dây dẫn sét (xem có bị hư hỏng hoặc ăn mòn không).
Kiểm tra độ chắc chắn của các mối nối (đặc biệt là các mối hàn).
Đo điện trở nối đất để đảm bảo giá trị vẫn nằm trong giới hạn cho phép (thường là dưới 10 ohms) .
Kiểm tra hoạt động của bộ đếm sét và các thiết bị chống sét lan truyền (nếu có).

Các công việc bảo trì có thể bao gồm:

Làm sạch các mối nối để ngăn ngừa ăn mòn.
Siết chặt các mối nối bị lỏng.
Sửa chữa hoặc thay thế các bộ phận bị hư hỏng.
Kiểm tra lại điện trở nối đất sau khi bảo trì.

Cần ghi lại kết quả của các lần kiểm tra và bảo trì để theo dõi tình trạng của hệ thống .

Kết luận: Đảm bảo an toàn và khả năng phục hồi trước sét

Hệ thống chống sét là một giải pháp thiết yếu để giảm thiểu rủi ro và thiệt hại do sét gây ra. Việc đầu tư vào một hệ thống chống sét toàn diện, tuân thủ các tiêu chuẩn và quy định của Việt Nam, kết hợp cả bảo vệ trực tiếp và gián tiếp, là một biện pháp quan trọng để bảo vệ tính mạng con người, tài sản và đảm bảo hoạt động ổn định của các công trình. Việc kiểm tra và bảo trì hệ thống thường xuyên là chìa khóa để duy trì hiệu quả bảo vệ lâu dài.

Khuyến nghị

Đối với chủ nhà: Nên xem xét lắp đặt hệ thống chống sét toàn diện, đặc biệt nếu sống ở khu vực thường xuyên có giông bão. Sử dụng thiết bị chống sét lan truyền cho các thiết bị điện tử có giá trị. Tuân thủ các hướng dẫn an toàn cá nhân trong khi có giông sét.
Đối với nhà quản lý và chủ đầu tư công trình: Đảm bảo rằng tất cả các công trình mới thuộc danh mục bắt buộc đều tuân thủ các tiêu chuẩn TCVN về chống sét. Thực hiện các chương trình kiểm tra và bảo trì định kỳ cho các hệ thống hiện có. Thuê các chuyên gia có trình độ để thiết kế, lắp đặt và bảo trì hệ thống chống sét.
Đối với cá nhân và gia đình: Luôn cập nhật thông tin về thời tiết và thực hiện các biện pháp phòng ngừa cần thiết khi có giông sét. Giáo dục các thành viên trong gia đình về an toàn khi có sét.

Bảng 1: Các loại hệ thống chống sét trực tiếp

Loại hệ thống	Nguyên lý hoạt động	Thành phần chính	Ưu điểm	Nhược điểm/Hạn chế
Cột Franklin	Tạo điểm ưu tiên để sét đánh vào	Kim thu sét, dây dẫn sét, hệ thống tiếp đất	Đơn giản, chi phí thấp	Bán kính bảo vệ nhỏ
ESE (Phát tia tiên đạo sớm)	Chủ động phát tia tiên đạo để thu hút sét	Kim thu sét ESE, dây dẫn sét, hệ thống tiếp đất	Bán kính bảo vệ lớn hơn	Chi phí cao hơn
DAS (Phân tán điện tích)	Ngăn chặn hình thành tia tiên đạo	Mạng lưới các điểm nhọn, hệ thống tiếp đất	Giảm nguy cơ sét đánh	Hiệu quả vẫn đang được tranh luận

Bảng 2: Danh mục công trình bắt buộc lắp đặt hệ thống chống sét tại Việt Nam (Theo Nghị định 136/2020/NĐ-CP)

Theo quy định tại Nghị định số 136/2020/NĐ-CP ngày 24 tháng 11 năm 2020 của Chính phủ, có 21 hạng mục công trình bắt buộc phải trang bị lắp đặt hệ thống chống sét tại Việt Nam. Dưới đây là danh mục các công trình cụ thể:

Danh mục công trình bắt buộc lắp đặt hệ thống chống sét

Trụ sở cơ quan nhà nước từ cấp huyện trở lên
Nhà chung cư cao từ 5 tầng trở lên hoặc có khối tích từ 5.000m³ trở lên
Nhà tập thể, nhà ở ký túc xá cao từ 5 tầng trở lên hoặc có khối tích từ 2.500m³ trở lên
Nhà hỗn hợp cao từ 5 tầng trở lên hoặc có khối tích từ 1.500m³ trở lên
Nhà trẻ, trường mẫu giáo, mầm non có từ 100 cháu trở lên hoặc có tổng khối tích từ 1.000m³ trở lên
Trường tiểu học, trung học cơ sở có tổng khối tích từ 2.000m³ trở lên
Trường trung học phổ thông, trường phổ thông có nhiều cấp học
Trường cao đẳng, đại học, học viện
Trường trung cấp chuyên nghiệp, trường dạy nghề
Cơ sở giáo dục thường xuyên và cơ sở giáo dục khác được thành lập theo Luật Giáo dục có tổng khối tích từ 1.000m³ trở lên
Nhà đa năng, khách sạn, nhà khách, nhà nghỉ cao từ 5 tầng trở lên hoặc có khối tích từ 5.000m³ trở lên
Các công trình có nguy cơ cháy nổ cao như nhà máy sản xuất thuốc nổ, kho chứa nhiên liệu hoặc tương đương
Nơi tụ họp đông người
Nơi cần phải bảo vệ các dịch vụ công cộng thiết yếu
Nơi mà quanh khu vực đó thường xuyên xảy ra sét đánh
Nơi có các kết cấu rất cao hoặc đứng đơn độc một mình
Nơi có các công trình có giá trị văn hóa hoặc lịch sử
Nơi có chứa các vật liệu dễ cháy, nổ

Hiện nay, chỉ trừ đối tượng là cá nhân/hộ gia đình là chưa bắt buộc phải trang bị lắp đặt hệ thống chống sét. Tuy nhiên, việc tự giác lắp đặt hệ thống chống sét là cách để bảo vệ người thân, đảm bảo an toàn cho tài sản và thiết bị điện trong nhà được tốt nhất.

Câu hỏi thường gặp về chống sét

Hệ thống chống sét gồm những bộ phận nào?
Hệ thống gồm kim thu sét, dây dẫn sét, cọc tiếp địa và thiết bị cắt sét lan truyền để bảo vệ công trình.
Chức năng của hệ thống chống sét là gì?
Thu hút tia sét, dẫn dòng điện xuống đất an toàn, bảo vệ công trình và thiết bị khỏi thiệt hại.
Có nên lắp kim thu sét chủ động không?
Nên, kim chủ động (ESE) mở rộng phạm vi bảo vệ, hiệu quả cho công trình lớn, nhưng cần cân nhắc chi phí.
Quy trình thi công hệ thống chống sét như thế nào?
Khảo sát, thiết kế, lắp kim thu sét, dây dẫn, cọc tiếp địa, kiểm tra và nghiệm thu theo tiêu chuẩn.
Làm thế nào để kiểm tra hệ thống chống sét định kỳ?
Đo điện trở tiếp địa, kiểm tra ăn mòn kim, dây dẫn, cọc tiếp địa, đảm bảo hoạt động tốt.
Các tiêu chuẩn áp dụng cho hệ thống chống sét là gì?
TCVN 9385:2012 (Việt Nam) và IEC 62305 (quốc tế) là tiêu chuẩn chính cho hệ thống chống sét.

Kim thu sét là gì và vai trò của nó trong hệ thống chống sét?
Kim thu sét là thiết bị thu hút tia sét, dẫn dòng điện xuống đất, bảo vệ công trình khỏi sét đánh.
Các loại kim thu sét hiện có trên thị trường?
Kim truyền thống, kim chủ động (ESE), kim phát tia tiên đạo sớm như LIVA, OLYMPUS, AX210.
Cấu tạo cơ bản của kim thu sét gồm những gì?
Gồm đầu nhọn thu sét, thân kim, chân đế kết nối dây dẫn, làm từ đồng hoặc thép không gỉ.
Nguyên lý hoạt động của kim thu sét là gì?
Tạo điện trường mạnh, thu hút sét, dẫn dòng điện qua dây và cọc tiếp địa xuống đất an toàn.
Nên lắp đặt kim thu sét ở vị trí nào trên công trình?
Đặt ở điểm cao nhất như mái nhà, đỉnh tháp để tối ưu phạm vi bảo vệ và hiệu quả thu sét.
Phạm vi bảo vệ của kim thu sét là bao nhiêu?
Tùy chiều cao, từ 20-100m với kim truyền thống, lên đến 150m với kim chủ động ESE.

Vai trò của cọc chống sét trong hệ thống chống sét?
Cọc tiếp địa tiêu tán dòng điện sét xuống đất, đảm bảo an toàn cho công trình và con người.
Cọc tiếp địa nên được làm từ vật liệu gì?
Đồng nguyên chất hoặc thép mạ đồng, dẫn điện tốt, chống ăn mòn, phù hợp mọi điều kiện.
Điện trở đất tiêu chuẩn cho hệ thống tiếp địa là bao nhiêu?
Dưới 10 ôm theo TCVN 9385:2012 để đảm bảo dòng điện sét được tiêu tán hiệu quả.
Làm thế nào để giảm điện trở đất cho hệ thống tiếp địa?
Dùng hóa chất giảm điện trở (GEM), tăng số lượng cọc hoặc chôn sâu hơn trong đất ẩm.
Khoảng cách lắp đặt giữa các cọc tiếp địa là bao nhiêu?
Thường 2-3m, tùy địa hình và điện trở đất, đảm bảo mạng tiếp địa phân bố đều.

Quy trình lắp đặt hệ thống chống sét đúng chuẩn?
Khảo sát, thiết kế, lắp kim, dây dẫn, cọc tiếp địa, đo điện trở, nghiệm thu theo tiêu chuẩn.
Các biện pháp an toàn khi thi công hệ thống chống sét?
Tránh thi công khi có giông bão, dùng đồ bảo hộ, đảm bảo kỹ thuật viên có chuyên môn.
Tần suất kiểm tra bảo dưỡng hệ thống chống sét là bao lâu?
6 tháng/lần hoặc sau mưa bão, sét đánh để đảm bảo hệ thống hoạt động ổn định.
Những dấu hiệu cho thấy hệ thống chống sét cần được bảo trì?
Kim, dây dẫn bị ăn mòn, điện trở đất tăng cao, hoặc công trình bị sét đánh gây hư hỏng.
Chi phí lắp đặt hệ thống chống sét cho các loại công trình khác nhau?
Nhà ở: 5-15 triệu, nhà xưởng: 20-50 triệu, tòa nhà lớn: 50-100 triệu tùy quy mô.